Μονή Κορώνης

Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε το 1123, όταν στην περιοχή βρέθηκε εικόνα της Παναγίας. Αναγνωρίσθηκε ως σταυροπηγιακή, αλλά τους επόμενους αιώνες έπεσε σε παρακμή και καταστράφηκε. Ανοικοδομήθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα από τον Ανδρέα Μπούνο, τοπικό άρχοντα που εικονίζεται και στην αγιογράφηση του καθολικού. Κατά την Τουρκοκρατία η μονή διατήρησε τα προνόμιά της και φιλοξένησε σχολή, όπου δίδαξαν σημαντικές προσωπικότητες. Στα χρόνια της Κατοχής βρέθηκε στο επίκεντρο των συγκρούσεων και το 1943 καταστράφηκε από τα γερμανικά στρατεύματα. Ανοικοδομήθηκε και συντηρήθηκε μετά την απελευθέρωση και σήμερα λειτουργεί ως ανδρική. Η ιστορία της συνδέεται με τον Άγιο Σεραφείμ, Αρχιεπίσκοπο Φαναρίου και Νεοχωρίου, που μόνασε εδώ γύρω στο 1580 και η κάρα του φυλάσσεται στη μονή.

Από το συγκρότημα του 16ου αιώνα σώζεται το καθολικό και μία πτέρυγα κελλιών. Το καθολικό ακολουθεί τον τύπο των αγιορείτικων ναών, δηλαδή είναι σταυροειδής με τρεις κόγχες και τρούλο που στηρίζεται σε τέσσερις κίονες. Το εσωτερικό του είναι κατάγραφο με αγιογραφίες του 1587, έργα του μοναχού Δανιήλ, που ακολουθεί την Κρητική Σχολή της ζωγραφικής. Αξιόλογο είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο των αρχών του 18ου αιώνα, κατασκευασμένο από λαϊκούς καλλιτέχνες, από τα καλύτερα της περιοχής, με εικόνες του 16ου και του 18ου αιώνα. Βόρεια του ναού είναι προσαρτημένο το παρεκκλήσιο του Τιμίου Προδρόμου των αρχών του 18ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες του, έργο άγνωστου λαϊκού αγιογράφου, έγιναν το 1739, με χρηματοδότηση κάποιου Αποστολάκη από τα Βραγιανά.

 

 Παναγία Πελεκητή

Η Παναγία Πελεκητή  βρίσκεται πάνω από τη λίμνη Πλαστήρα και αποτελεί ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό δημιούργημα του 15ου αιώνα. Το πότε ακριβώς δημιουργήθηκε χάνεται κάπου ανάμεσα στην παράδοση και την ιστορία οπότε δεν είναι επίσημα γνωστή η ακριβής χρονολογία.

Σύμφωνα με τον θρύλο η μονή «πελεκήθηκε» στη συγκεκριμένη τοποθεσία, στα βράχια των Αγράφων με ξύλινα εργαλεία μετά από υπόδειξη της Παναγίας που παρουσιάστηκε στο όνειρο των μαστόρων, εξ ου και το όνομα της Παναγίας Πελεκητής.

Μια πολύ μικρής θαυματουργή εικόνα, τον 15ο αι., ήταν η αιτία που το πρώην κάστρο μετετράπη σε μοναστήρι και, σύμφωνα με την παράδοση, ως κτήτοράς του φέρεται ο οσιομάρτυρας Δαμιανός.

Στα σπηλαιώδη ενδότερά της αποκαλύπτει δύο κατάγραφους ναούς ενώ, στους υπόλοιπους χώρους, ξεχωρίζουν οι καταπακτές διαφυγής, το κρυφό σχολειό, τα πατήματα της Παναγίας κ.ά. Από το 2012 δεν φιλοξενεί αδελφότητα, παρ’ όλα αυτά λειτουργείται -πέρα από τις μεγάλες γιορτές- κάθε εβδομάδα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Μπαίνοντας στην εκκλησία θα αντικρίσετε αρχικά έναν ναό με φυσικούς θόλους από το βράχο μέσα στον οποίο πελεκήθηκε. Εκεί βρίσκεται και ένα εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο αλλά και σπάνιες τοιχογραφίες. 

Ιερά Μονή Πέτρας

Τό όνομα Της οφείλεται σ” έναν πολύ μεγάλο εκτεταμένο βράχο, πού πέφτει απότομα μέσα στο πράσινο μιας μεγάλης δασικής έκτασης, ενώ παράλληλα δημιουργεί ένα ίσιωμα, πάνω στο όποιο είναι κτισμένο το Μοναστήρι. Στα πόδια σχεδόν αυτού του βράχου, ανατολικά, σχηματίζεται μια μεγάλη φυσική σπηλιά, πού μόνο στην είσοδο της υπάρχουν σημεία λάξευσης. Από τον βράχο αυτόν το Μοναστήρι ονομάστηκε Ιερά Μονή Πέτρας, αφιερωμένο στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η παράδοση αναφέρει ότι μέσα στο καταπράσινο τοπίο της περιοχής κάθε βράδυ οι κάτοικοι πού βρίσκονταν στήν θέση Σωτήρα, από την απέναντι προς τήν σπηλιά περιοχή, έβλεπαν ένα φως. Καθοδηγούμενοι από αυτό έφτασαν στο κοίλωμα του βράχου, όπου άντίκρυσαν την εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας (διαστ. 0,75X0,54X0,035), έργο, κατά τήν παράδοση, του Ευαγγελιστού Λουκά. Ο Παναγιώτης Μυλωνάς, στο έργο του «Η Μονή Πέτρας στην Νότια Πίνδο», αναφέρει, ότι στην σπηλιά αυτή ασκήτευαν κάποτε ερημίτες, πού αργότερα έχτισαν την Μονή στο πλάτωμα, νότια του βράχου.

Ως παλαιότερο χρονολογικό σημείο για τις εργασίες ανέγερσης της Ιεράς Μονής αναφέρεται από τον Κώδικα 44 της συλλογής Αλεξίου Κολυβά τό 1557, έτος τό όποιο αναφέρεται στον θάνατο του «μάστρογη» (Sic), ενός σημαντικού προσώπου του τεχνικού προσωπικού ανέγερσης του ναού. Ένδειξη ότι οι εργασίες ανέγερσης της Μονής είχαν αρχίσει λίγο νωρίτερα. Το 1593 με την αποπεράτωση του καθολικού έγινε ή μεταφορά και η τοποθέτηση της εικόνος της Παναγίας από την σπηλιά στον ναό «εν πομπή και παρουσία ιερέων και πολλών χωρικών εξ όλων των γειτονικών χωρίων».